Deze column was te horen in het programma ‘Uit de Kast’ van Radio Capelle van zaterdag 6 mei 2017. Frans Heemskerk schrijft dagelijks een persoonlijk verhaal op zijn blog ‘Aidan’s World’. Frans is de vaste columnist van dit radioprogramma.

Zoals elk jaar heeft ieder beschaafd en weldenkend mens in Nederland op 4 mei om acht uur ’s avonds 2 minuten stilte in acht genomen om de gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog te herdenken, maar ook hen die omgekomen of vermoord zijn in oorlogssituaties en bij vredesoperaties sindsdien. Want tot 1961 had de herdenking alleen betrekking op de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. In 1961 is het memorandum aangepast en worden ook andere gevallenen tijdens militaire conflicten herdacht.

In 1970 vond er een incident plaats tijdens de dodenherdenking. In april van dat jaar had de Amsterdamse Jongeren Actiegroepen Homoseksualiteit (AJAH) een verzoek ingediend bij de organisatie van de Nationale Dodenherdenking om een krans te mogen leggen om de omgekomen homoseksuelen te herdenken. Dat verzoek werd afgewezen, met als officiële reden dat het verzoek te laat was ingediend. Twee leden van de actiegroep Enno den Daas en Ad van Delden legden zich daar niet bij neer en bestormden via een sluiproute, de keuken van Krasnapolsky, het Nationaal Monument van de achterkant om tóch een krans te kunnen leggen. Maar het is ze niet gelukt, want ze werden voor ze er waren al overmeesterd. Het leverde veel publiciteit op en zo kon het dat in 1971 de Federatie Studentenwerkgroepen Homoseksualiteit wel een krans mochten leggen op 4 mei.

Sinds 1987 is er in Amsterdam het Homomonument dat dient ter nagedachtenis van alle homoseksuelen die zijn vervolgd vanwege hun geaardheid, maar ook dient als inspiratie en ondersteuning in de strijd voor erkenning en tegen onderdrukking en discriminatie. Het was destijds het eerste vrijstaande homomonument in een openbare ruimte ter wereld. Het bestaat uit drie roze granieten driehoeken. De roze driehoek werd door de nazi’s gebruikt als symbool voor seksuele misdrijven. Naast homo- en biseksualiteit waren dat ook verkrachting, pedofilie en bestialiteit.

Lesbiennes kregen geen roze, maar een zwarte driehoek. Er was geen structureel vervolgingsbeleid tegen lesbiennes, zoals die er wel was tegen homo’s. De zwarte driehoek was voor, zoals de nazi’s het noemden. ‘asociale elementen’. Daaronder vielen werkweigeraars, dienstweigeraars, prostituees, alcoholisten, zwakzinnigen en dus ook lesbiennes. Zigeuners hoorden er aanvankelijk ook bij, maar zij kregen later een bruine driehoek.

De roze driehoek werd in Nederland en Europa vanaf eind jaren ‘60 gebruikt als symbool om de positie van homoseksuelen onder de aandacht te brengen. In aanvang door studentengroepen die een bewuste confrontatie met heteroseksuelen teweeg te wilden brengen. In de jaren ‘90 werd de roze driehoek als symbool langzaam maar zeker vervangen door de regenboogvlag die in 1978 in de Verenigde Staten is ontworpen door de onlangs overleden Gilbert Baker. Roze blijft nog steeds wel de kleur die het meest met homoseksualiteit wordt geassocieerd, denk maar aan de jaarlijkse Roze Zaterdag in Nederland en België of de vele roze outfits en accessoires waar homo’s zelf en bezoekers van allerlei pluimage zich in hullen tijdens de diverse Gay Prides over de wereld.

‘Dit mag nooit meer gebeuren’ was de algemene teneur na de Tweede Wereldoorlog, toen de rook langzaam was opgetrokken en de verschrikkingen die Joden, zigeuners, homo’s, gehandicapten en nog vele, vele andere mensen was aangedaan in volle omvang tot ons kwam. En toch, sindsdien is er altijd wel ergens een oorlog aan de gang geweest, stonden bevolkingsgroepen elkaar naar het leven, zijn mensen bestreden, gevangen genomen, gemarteld en gedood om het simpele feit dat ze waren wie ze waren.

En om het bij onze eigen doelgroep te houden: homoseksualiteit is in bijna de helft van alle landen ter wereld strafbaar. Er zijn zelfs landen waar er de doodstraf voor kan worden opgelegd. Maar ook in een land als Nederland waar volgens de in 1994 aangenomen Wet Gelijke Behandeling LHBT’er zijn nooit een reden tot achterstelling of onderscheid mag wezen, en waar sinds 2001 als eerste land ter wereld partners van hetzelfde geslacht konden trouwen, is geweld tegen LHBT’ers alleen om het feit om wie ze zijn nooit helemaal weggeweest en de laatste tijd zelfs lijkt toegenomen.

Maar ronduit schokkende berichten komen er sinds vorige maand uit de autonome Russische republiek Tsjetsjenië. Daar jaagt de overheid met razzia’s op homoseksuele mannen om ze vervolgens op te sluiten in kampen, waar ze worden gemarteld ten einde hen zo ver te krijgen dat ze namen en verblijfplaatsen van andere homoseksuelen vrijgeven. Zelfs een vermoeden van homoseksualiteit is al voldoende om opgepakt te worden. Er zijn ook al doden gevallen onder de opgepakte mannen. Hier valt linea recta een verband te leggen met de nazipraktijken uit de Tweede Wereldoorlog.

De redactie van de Russische krant Novaya Gazeta, die het nieuws naar buiten heeft gebracht, wordt ernstig bedreigd en het laatste nieuws is dat er meer dan 160 homoseksuele mannen gevangen zitten en worden gemarteld, en zouden er al minstens 50 zijn gedood. Heda Saratov, het hoofd van de Tsjetsjeense Raad voor de Mensenrechten nota bene, zegt dat homoseksualiteit niet bestaat in Tsjetsjenië, maar zouden er wel homo’s zijn dan mag je ze best opsluiten en om het leven brengen. Volgens haar is homoseksualiteit erger dan oorlog, ‘het is een kwaad dat iedere Tsjetsjeen zal bestrijden’. Bij haar mensenrechtenraad waren er volgens haar geen klachten binnengekomen over dit onderwerp, was dat wel gebeurd zou ze niet eens in overweging nemen die te behandelen. Ik denk dat haar reactie wel genoeg zegt. Bijzonder is dat men, net als de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog, alleen actief achter homoseksuele mannen aanzit en niet achter lesbiennes. Maar ja, in een land als Tsjetsjenië met een megalomane, psychopathische, dictatoriale steeds zijn mannelijkheid moeten bewijzende president zijn beweegredenen niet altijd helemaal te volgen.

Twee dagen geleden herdachten wij de gruwelen begaan in de Tweede Wereldoorlog, meer dan 75 jaar geleden, en ik vind dat ook uitermate belangrijk, dit moeten we blijven doen, maar laten we tegelijkertijd niet wegkijken of onze ogen sluiten voor de vreselijkheden wereldwijd die mensen elkaar aandoen vandaag de dag.